بررسی تطبیقی مبانی و روش تفسیری ابن کثیر و فیض کاشانی

چکیده تفسیر القرآن العظیم ابن کثیر از تفاسیر روایی قرن هشتم است که متأثراز تفاسیرجامع البیان طبری و همچنین اصول تفسیری ابن تیمیه است. زمینه ها و بسترهای شکل گیری این تفسیر از یک سو و روش های تفسیری مفسر از سوی دیگر به این تفسیر ویژگی های ممتازی بخشیده که آن را شایسته ی تتبع قرار می دهد. به ویژه زمانی که آن را در ترازوی سنجش با تفسیری چون تفسیر صافی فیض کاشانی قرار دهیم که براساس رویکرد حدیثی علمای شیعه در قرن یازدهم و دوازدهم و به دنبال آن سیر تدوین تفاسیر اثری شیعه در دو قرن یاد شده سامان یافته است. که نگارنده را برآن داشت تا سوالاتی را در این پایان نامه بررسی کند و پاسخ دهد. 1. فیض کاشانی و ابن کثیر درتفسیر خود از کدام روش تفسیری پیروی نموده اند؟ 2. فیض و ابن کثیر در تفسیرشان دارای چه رویکردی در اسرائیلیات هستند؟ 3. تأویل از دیدگاه فیض و ابن کثیر چگونه به کار رفته است؟ در پاسخ به سوال اول باید گفت: روش تفسیری ابن کثیر تفسیر قرآن به قرآن و قرآن به سنت براساس منابع روایی اهل سنت و روش فیض کاشانی روش آمیخته با تأویلات باطنی براساس منابع روایی شیعی است. در پاسخ به سوال دوم نیز به این نتیجه دست می یابیم که: هر دو مفسر (ابن کثیرو فیض کاشانی) نسبت به اسرائیلیات رویکردی نقادانه دارند، اما مبانی وروش هر یک در نقد اسرائیلیات متفاوت از دیگری است. در پاسخ به سوال سوم: علیرغم اثرپذیری ابن کثیر از ابن تیمیه در زمینه های گوناگون، تأویلات باطنی به معنای مصطلح آن در تفسیر وی به چشم نمی خورد؛ اما در تفسیر فیض کاشانی تأویلات باطنی وجود دارد. روش روایی هر دو تفسیر با توجه به آنکه تفسیر ابن کثیر براساس روایات اهل سنت و تفسیر صافی براساس روایات اهل بیت شکل گرفته و کیفیت نقد اسرائیلیات و همچنین رویکرد تأویلی در دو تفسیر یاد شده نکات برجسته ای است که در این پژوهش مورد بررسی قرار می گیرد. کلمات کلیدی: ابن کثیر، تفسیرالقرآن العظیم، فیض کاشانی، تفسیرصافی، روش تفسیری ، اسرائیلیات، تأویل.